Şur təsnifi

This is a new song I have just learned. It is very lively and fun to sing. I will try to translate today. I'll make a recording on Tuesday when I have a lesson with my singing teacher. I won't translate the Gəl-gəl ay aman exactly - it is Come, come, oh mercy (doesn't sound so good in English...) As usual I begin thinking it will be a piece of cake and it turns out to be harder to translate than I thought. Comments from native speakers are most welcome!

Atlandın keçdin daşdan,
  Gəl-gəl ay aman.
Yaşmağın düşdü başdan,
  Gəl-gəl ay aman.
Məhəbbət yoxmuş səndə,
  Gəl-gəl ay aman.

Gözüm qurudu yaşdan,

  Gəl-gəl ay aman.

nəq.:

Atəşim var, külüm yox,

Bülbül oldum, gülüm yox.

Mən bu eşqə düşəni,

Ağlanmaqdan günüm yox.

Əzizim xuda səni,

  Gəl-gəl ay aman.

Saxlasın xuda səni,

  Gəl-gəl ay aman.

Xəyalınla yatıram,

  Gəl-gəl ay aman.

Görüm yuxuda səni,

  Gəl-gəl ay aman.

You jumped over a rock,

Your veil fell from your head,

If you have no love,

My eyes are dry from crying.

Chorus:

There is fire but no coals,

There is a nightgale, but no flower.

I have fallen in love,

My days are destroyed with crying.

God knows you are my dear,

God preserve you!

I sleep and dream,

I see you in my dreams.

Dilkəş

I'm making my first attempt to learn a teeny-tiny bit of mugham - not on the kamancha! - but sung!

Very interesting. Here are the words, but do I understand it?

Sung between the first and second stanzas of "Gözlərimin işığı".

Mən səni indi də, görəndə inan,
Gözümdə yaş donur, bədənimdə qan.
Könlümü vermişdim sənə bir zaman
Könüldən qiymətli de? Nə verəydim.

Now I see you and I believe,
A tear in my eye, my blood freezes.
Once I gave you my heart
Tell me at what cost? I gave it.


Well, that is a dog's breakfast at the moment. Someone help me makes sense of this!

Song - Aylı Gecələr

Aylı Gecələr

Mus.: Cahangir Cahangirov, söz.: İslam Səfərli

Moonlit Nights

Gecə sakit çay axır,

Lal sulardan Ay baxır.

Ey könül, çıx eyvana,

Eyvandan mehriban,

Nazlı yar baxır.

At night the silent river flows,

The moon shines on the smooth water,

Hey, my love, come out to the veranda,

From there you can see,

My gentle, alluring love.

Nəq.:

Mən necə dözüm,

Yaxın gəl, quzum.

Gecələr, uzun gecələr.

How can I endure,

Come close my lamb.

The nights are long.

Ulduz göydə sovuşur,

Kipriklərim qovuşur.

Gəl, gülüm, sevən qəlbim,

Gecələr, gecələr,

Tək səni soruşur.

The stars have disappeared from the sky,

My eyelids are heavy.

Come, my flower, my beloved,

The nights, the nights,

Are calling you.

Song - Bəh-Bəh

Alim and Fərqanə Qasımov famously sing this. These are the words they sing. There are other variants of this song as well, as for many xalq mahnısı.

Bəh-Bəh

xalq mahnısı

Oh, Oh

Gül açılanda yaz olur, bəh, bəh, bəh,

Dərdin o vaxtı az olur, bəh, bəh, bəh,

Gözəldə işvə-naz olur, bəh, bəh, bəh,

Gəl, gəl, gözəl yar, sevirəm səni.

Spring is here, flowers are blooming, oh, oh, oh,

Worries are few, oh, oh, oh,

Beauty is enticing, oh, oh, oh,

Come, come, my beautiful love, I love you.

Yarın bağında şirin olur üzüm,

Yarın ayrılığına necə dözüm,

Yara qurban olsun bu iki gözüm,

Gəl, gəl, gözəl yar, sevirəm səni.

In my love’s garden there are sweet grapes,

How can I endure being apart from her,

For my lover I would sacrifice both my eyes,

Come, come, beautiful love, I love you.

Bülbül bağlarda səs salır: cəh-cəh-cəh!

Güllərin ətrini alır, bəh-bəh-bəh!

Musiqi səsi ucalır: cəh-cəh-cəh!

Gəl, gəl, gözəl yar, sevirəm səni.

The nightingale pours out his song: chee, chee, chee!

He breathes in the perfume of the flowers, oh, oh, oh!

The sound of music soars: chee, chee chee!

Come, come, my beautiful love, I love you.

Song - Ceyran

I've discovered a really beautiful song sung by  Fərqanə Qazimova. However, I can't find the words and this again leads me to ask questions that are fundamental to the whole history of Azerbaijani folk music. How does it work? This song must be a composed professional work because the music is attributed to Hacı Xanməmmədov (1918-2005) in Min Bir Mahnı. So, I am assuming that Xanməmmədov Müəllim wrote the music, then chose verses from Aşıq Ələsgər (1821-1926). Or, did he just arrange music that was already associated with the words? Obviously they did not collaborate on the song because of their dates. I would really like some advice on this. Maybe the music she uses is altogether different?

A related question is - why doesn't Fərqanə Xanım sing all of Aşıq Ələskər's words? The first stanza is his except that she replaces (or someone else did?) "xəstə oldum" with "düşdüm oda". Where do the other words that she sings come from? Another aşıq? A poet? She sings "Saz ilə, saz ilə, ceyranım balasını (?), Dağlarda kəklik oxlu ???" I will try to get help with these words. In the meantime, this is the Aşıq Ələskər version.

OK, I back to this with more information. I am pleased to see a posting of a translation! Always appreciated. I have also received a very helpful email from Ted Levin who was the Executive Producer of the CD with this song on it. I will add the words from that version and then attempt a translation.

Ceyran 
Mus.: Hacı Xanməmmədov, söz.: Aşıq Ələsgər
Gazelle

Durum dolanım başına,
Qaşı-gözü qara ceyran.
Həsrətindən xəstə oldum
Eylə dərdə çara, ceyran.

Eşqində mərd dayansan,
Mən yanaram, sən də yansan,
Özün bir tülək tərlansan
Niyə uydun sara, ceyran.

Ələsgərəm, yardan oldum,
Eşqin girdabına qaldım,
Küsdürmüşdüm, könlün aldım,
Yalvara-yalvara, ceyran.

Ceyran

Geraili – Aşıq Ələsgər (1821-1926)

Gəzəl – Seyid Hacı Rza Sərraf (d. 1907)

Durum dolanım başına,

Qaşın, gözün qara Ceyran

Həsrətindən düşdüm oda

Eylə dərdə çarə, Ceyran

Let me surround you with care,

Your dark eyes, Ceyran

I am burning with desire

Deliver me from this suffering, Ceyran.

Saz ilə, saz ilə ceyranın balasını

Dağlarda kəklik oxlasın

Aşkar dolana bilməsəm

Pünhan başına dolanım

            Ay yar, dolanım

With the saz, with the saz, my fawn,

Let the partridges in the mountains murmur,

If I could not care for you openly,

Then let me care in secret,

Oh my love, let me care for you.

Ələsgərəm, aşıq ollam,

Eşqin dəryasına dallam qallam.

Küşdürmüşəm, könlün allam

Yalvara-yalvara, Ceyran

I am Ələsgər, let me love,

Let me sink into the vast ocean of love.

I have caused offense, but I will win your favor

By imploring you, Ceyran. 

Xədəngə-naz ilə könlüm quşun şikar elədin,

Könüldə gizlin olan sirri aşikar elədin.

Nə qədr sən yoxdudun, bilməzidim eşq nədir,

Bətayi-eşqə məni sən gözəl duçar elədin.

Rədifü qafiyəvi  səc’u bəhri bilməz idim,

Fünuni-şe’ri bu Sərrafa sən şuar elədin.

Song - Mehriban Olaq

This song has become quite well known in the English-speaking world because of the recording by Alim Qasimov and Fərqanə Qasimova. And with good reason. I love their treatment of this song - very punchy, lively, and joyful. I'm finally getting around to a proper translation. There are a few unusual words here, but they aren't the problem. Rather, it is how to translate the normal words without the English sounding completely bland and the sentiments trite. Not easy. If I had to find one word to describe most Azerbaijani people that I've met, I would say "kind" would be the word. So, I want to get this right!

Mehriban Olaq
Mus: Şəfiqə Axundova, söz: İsgəndər Coşğun
An Ode to Kindness

Duyğularım dilə gəldi yenə,
Ey insanlar, qulaq asın mənə.

My tongue is inspired,
People, open your ears!


Nəq.:
Min könüldə bir can olaq,
Daha da mehriban olaq.
Mehriban, qayğıkeş bir insan olaq,
Mehriban olaq, mehriban olaq.

May a thousand hearts unite as one soul,
Full of kindness,
Care and compassion.

Təmiz eşqi, məhəbbəti tutaq,
Deyək, gülək qəm-qüssədən uzaq.

Hold fast to love and affection,
Laugh, banish sorrow.

İllər ötür biz doluruq yaşa.
Məhəbbətlə vuraq ömrü başa.

The years pass, we live our lives.
Let us live with love to the end of our days.

Song - Dəli Ceyran

This is listed as a xalq mahnısı in Min Bir Mahnı. However, it credits Əlağa Vahid with the words. This is something that I don't understand. Isn't it part of the definition of a xalq mahnısı that the author is unknown? Or can folk songs be given new lyrics? Or are there tunes out there whose words have been lost? Never had words?

Also, I read today that the oldest of the xalq mahnısı come from country work songs, much like some Scottish tunes do - for example waulking songs (raising the nap on tweed). This is exactly what it said: "Ən qədim mahnılar Çoban avazı, Tutu nənəm, Sağım mahnısı, Çiçək şumla yeri, Şum nəğməsidir."  I read this as shepherd songs, grandmothers'  songs?? (songs for children?), milking songs, threshing?? songs, and ploughing songs. Please correct me if I am misunderstanding this.

While I am on questions, here are a few more...

Muğam Radio has two beautiful audio recordings by Alim Gasimov. I cannot find the words anywhere. I don't even know if they are modern compositions or xalq mahnısı or what. Here's the link:

http://www.mugamradio.az/az/audios/alim-qas%C4%B1mov--24

The songs are Bağışla Məni (Azizim) and Gəl Gəl (Ceyranım).

Also, how do we know which xalq mahnısı are really old? How old is old? When did they stop? Are they still appearing (anonymously) from the countryside? Is there a definitive list? Some have 7 syllable lines, some 11 or 12. Are these different poetic forms? I also read that all xalq mahnısı are based on muğams. How? And how can you tell? So many questions. I think I may be dəli one of these days!

In the meantime, I will turn to this xalq mahnısı... I am basing the lyrics on an audio recording of Şövkət Ələkbarova from Muğam Radio and Min Bir Mahnı, though it seems Şövkət Xanım sings a few extra lines... The final line here has been completely flummoxed.

Dəli Ceyran
Xalq mahnısı, söz.: Əlağa Vahid

Wild Gazelle

Gözəlim, aşiqini salma nəzərdan,
Həsrətindən ölürəm, gəl  bizə hərdən.
Sənə çoxdan vurulub bu dəli könlüm,
Neyləyim ki, xəbərin yoxdu xəbərdən.

My beautiful one, be attentive to your lover,
I am dying of longing, come to us now and then.
Long ago my mad heart fell for you,
What can I do, if you don't know.

Nəq.:
Gəl, mənə naz eyləmə, ay dəli ceyran,
O qara gözlərinə olmuşam heyran.
Gəl, mənə naz eyləmə, ay dəli ceyran,
O xumar gözlərinə olmuşam heyran.

Come, don't tease me, oh, wild gazelle,
I am thunder-struck by your dark eyes.
Come, don't be capricious, oh, untamed gazelle,
I am dumbfounded by your captivating eyes.

Bir dönüb baxmaq ilə canımı aldın,
Məni Məcnun eyləyib çöllərə saldın.
Mən sənə inanıb, öz könlümü verdim,
Sənsə məni atıb, əğyar ilə qaldın.

She won my heart with a single glance,
I have become mad with love like Majnun, wandering aimlessly.
I trusted you, I gave you my heart,
You left me for someone else.

Song - Sevgi Valsı

Time to try translating a few modern classics.  Sure is easier than translating xalq mahnısı! However, I rarely get things completely right the first time, so please advise! Thanks for the help with "baş acıq" - I'm translating it as carefree.

This song by Tofiq Quliyev is sung by Rashid Behbudov in the film Baxtiyar. He has encountered his childhood friend, Sasha, at a dance and falls in love.

Sevgi Valsı
Love Waltz

Bir vaxt uşaq idik, dost idin mənə,
Baş acıq, ayaq yalın gəzərdik bağları.
Səni gördüm, dostum, yad etdim yenə
Bir şirin yuxu kimi ötən o çağları.

Once we were kids, you were my friend,
We would run barefoot and carefree through the orchards.
I saw you now, my friend, and those times came back to me
Like a sweet dream.

Nəqərat:
Ah niyə,
Nə üçün
Mən beləyəm bəs bu gün,
Ah niyə
Sənin mən
Tuta bilmirəm əllərindən,
Nə qəşəngsən, nə gözəlsən
Bu axşam sən əziz dost.

Refrain:
Oh why,
Why am I like this today,
I can't hold your hand,
How lovely, how beautiful you are
This evening, my dear friend.

Ah, bu gözəlliyi bəs mən o zaman
Nə üçün hiss etmədim, dostum, bu günki tək.
Bu gün nə olsa da, əzizim, inan,
Öz sözün deyər sənə daha sevən ürək.

Oh, it's strange that I didn't notice then
This beauty that I see today.
And whatever happens today, my darling, trust me,
My heart will speak words of love.

Song - Sarı Gəlin

Arguably the most well-known song in Azerbaijan and something of a second national anthem I believe. A beautiful song. I have long thought about attempting to translate it, but have been avoiding it because of the difficulty of some lines. I look forward to getting lots of help with this one!

The first two stanzas are the ones that I am familiar with, but there is a third stanza. It is very hard to translate. I notice that Alim Qazımov sang the first and third stanzas for Eurovision. I also noticed he replaced "gülü sulu" with "gülü qönçə" instead - flower buds. Some sources list "Nə ola bir gün görəm" as "Gün ola mən bir görəydim". But, these small changes aside, the song is pretty much as below.

You will probably notice that all lines are 7 syllables long. Online sources say this is because the poem is written in the Bayati form. I will assume then that there is room for interpretation of some lines since they are strictly limited in this way. So, here's my first go at a translation... Thanks to a posting I will alter the translation of the final stanza. Very helpful commentary!

Sarı Gəlin
Fair-haired Bride

Saçın ucun hörməzlər

Gülü sulu dərməzlər

Sarı gəlin

Saçın ucun hörməzlər

Gülü sulu dərməzlər

Sarı gəlin

Your hair should not be braided,
Tender buds should not be picked.
Fair-haired bride.

Bu sevda nə sevdadır

Səni mənə verməzlər

Neynim aman, aman

Neynim aman, aman

Sarı gəlin

Bu sevda nə sevdadır

Səni mənə verməzlər

Neynim aman, aman

Neynim aman, aman

Sarı gəlin

This love, what an intense longing,
But they will not give me your hand.
Oh, what can I do?
What can I do?
Fair-haired bride.

Bu dərənin uzunu,

Çoban, qaytar quzunu, quzunu

Bu dərənin uzunu,

Çoban, qaytar quzunu, quzunu 

Nə ola bir gün görəm

Nazlı yarın üzünü 

Neynim aman, aman

Neynim aman, aman

Sarı gəlin

Nə ola bir gün görəm

Nazlı yarın üzünü

Neynim aman, aman

Neynim aman, aman

Sarı gəlin

To this long valley,
Shepherd, return your flock,
Would that I could see
My love's beautiful face.
Oh, what can I do?
What can I do?
Fair-haired bride.

Aşıq ellər ayrısı,
Şana tellər ayrısı,
Bir gününə dözmədim,
Oldum illər ayrısı.
Neynim aman, aman, sarı gəlin.

The ashug sings, beyond compare,
Her glorious locks, nonpareil,
I cannot endure another day,
After years of separation,
Oh, what can I do,
Fair bride.